Traszka karpacka

łac: Triturus montandoni
ang: Montandon’s (Carpathian) newt

Występowanie:
Traszka karpacka jest gatunkiem ściśle górskim, wyłącznie karpackim. Nazywana jest gatunkiem endemicznym – charakterystycznym i unikatowym dla danego, ograniczonego obszaru. Najliczniej występuje na wysokościach mieszczących się w przedziale około od 500m do ok.1400-1500m n.p.m. obejmujących cały łańcuch Karpat. Sporadycznie spotykana jest na terenie czeskich Sudetów, oraz w zachodniej części Ukrainy.

Morfologia:
Najmniejszy gatunek traszki występujący w Polsce. Jej wielkość waha się w granicach 8-10cm. Krępe ciało o płaskiej i szerokiej głowie, silnie spłaszczonym tułowiu i stosunkowo krótkim (jak na traszki), bocznie spłaszczonym ogonem. Na głowie występują 3 charakterystyczne, podłużne bruzdy, wzdłuż grzbietu biegną fałdy gruczołowe. Skóra drobno ziarnista na lądzie, w wodzie gładka. Ubarwienie zazwyczaj w odcieniach brązu, samica jest zwykle jaśniejsza od samca. Na grzbiecie występuje charakterystyczna, jasna, nieregularna wstęga, zwężająca się z końcem ogona. Grzbietowa i boczne strony ciała pokryte są różnorodnymi pod względem kształtu i koloru plamami, często tworzące powierzchnię kontrastową wstęgi. Brzuch jest bezplamisty, jednolicie pomarańczowy. Dymorfizm płciowy najlepiej obserwowany jest podczas okresu godowego. U samca brak grzebienia godowego, na końcu ogona tworzy się charakterystyczna nić ogonowa- „witka”. Samiec posiada krótszy i bardziej masywny ogon w stosunku do samic. U samicy brak szczególnych cech godowych.

Środowisko życia i zimowanie:
Traszka karpacka jest gatunkiem ściśle lądowym, w wodzie przebywa tylko w okresie godowym. Na lądzie przejawia podobnie jak inne traszki aktywność nocną, w ciągu dnia ukrywa się w rozmaitych kryjówkach: pod kamieniami, pod kłodami drewna, w ściółce leśnej. Za dnia możemy ją spotkać podczas długotrwałych deszczów. Żyje w lasach iglastych lub mieszanych z grubą warstwą ściółki i podszycia, na stokach gór porośniętych trawami, na śródleśnych polanach. Są to miejsca o wilgotnym podłożu, w pobliżu źródeł, potoków, małych zbiorników wodnych. W sen zimowy zapada na przełomie września i października. Zimuje na lądzie, w kryjówkach, w których ukrywa się za dnia, często stadnie. Ze snu budzi się wczesną wiosną.

Rozmnażanie:
Największa intensywność godów przypada na pierwsze dni kwietnia, ale przy sprzyjających warunkach atmosferycznych obserwowane są już w marcu. Często zbiorniki wodne pokryte są cienką warstwa lodu. Gody odbywają się w czystych stawach, w wolno płynących strumieniach, leśnych rozlewiskach strumieni i potoków, w kałużach o mętnej wodzie, w kałużach pokrytych rzęsą wodną. Toki samca – tańce godowe odbywają się typowo jak u innych gatunków traszek, kończą się zapłodnieniem wewnętrznym samicy, lecz to samica sama umieszcza w kloace spermatofor samca. Następnie samica pojedynczo składa jaja lub w postaci krótkich sznurów, na liściach roślin lub kamieniach, gałęziach drzew zanurzonych w wodzie. Po 4 miesiącach następuje przeobrażenie larw i młode traszki wychodzą na ląd. W niekorzystnych warunkach zaobserwowano zimowanie larw.

Zagrożenia:
Zanikanie siedlisk do rozrodu - zbiorników wodnych, nieprawidłowo prowadzone procesy melioracji terenu, regulacji potoków i rzek, pogarszanie się jakości wód, wylesianie, rozwój turystyki górskiej.

Ochrona:
Dla ochrony tego gatunku zaleca się tworzenie zbiorników wodnych, ochronę dotychczasowych stanowisk rozrodu. Poprawa gospodarki melioracyjnej, właściwa ochrona czystości lasów i środowiska naturalnego. Tworzenie korytarzy ekologicznych - pozwalających na bezpieczną migrację tych płazów oraz kontaktowanie się osobników różnych populacji. . Wprowadzenie programu reintrodukcji, właściwa edukacja i doinformowanie społeczeństwa. Monitorowanie dynamiki populacji. W Polsce traszka karpacka podlega ścisłej ochronie.